Choroba cholera – objawy, leczenie i profilaktyka w Polsce

Cholera to jedna z najbardziej niebezpiecznych chorób zakaźnych, która co roku dotyka miliony ludzi na całym świecie. Wywoływana przez bakterie z rodzaju Vibrio cholerae, ta ostra infekcja pokarmowa jest szczególnie groźna w krajach o niskim standardzie sanitarnym, gdzie brak dostępu do czystej wody i odpowiedniej higieny sprzyja jej szerzeniu. Objawy cholery pojawiają się nagle i mogą prowadzić do szybkiego odwodnienia, a w skrajnych przypadkach — do śmierci. Pomimo znaczącego postępu w medycynie, epidemie cholery wciąż stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego, a ich skutki są odczuwalne na całym świecie. Jakie są przyczyny, objawy i metody zapobiegania tej groźnej chorobie?

Choroba cholera – ostra choroba zakaźna

Choroba cholery to poważna, ostra infekcja wywołana przez bakterię Vibrio cholerae. Ta niezwykle zaraźliwa dolegliwość przede wszystkim atakuje układ pokarmowy i, jeśli nie jest leczona, może prowadzić do tragicznych skutków, w tym nawet śmierci. Cholera najczęściej występuje w miejscach o niskim standardzie sanitarnym oraz higienicznym, gdzie ryzyko zakażenia jest znacznie podwyższone.

Zakażenie zwykle następuje poprzez spożycie zanieczyszczonej żywności lub wody. Epidemie mogą pojawić się zwłaszcza w:

• obozach dla uchodźców,
• podczas naturalnych katastrof,
• w gęsto zaludnionych terenach, gdzie warunki sanitarno-epidemiologiczne są dalekie od ideału.

Do głównych czynników ryzyka należą:

• brak dostępu do czystej wody pitnej,
• niewłaściwe nawyki higieniczne.

Objawy cholery obejmują intensywną biegunkę oraz wymioty, co prowadzi do szybkiej utraty cennych płynów i elektrolitów. Pacjenci często skarżą się na skurcze brzucha oraz różne oznaki odwodnienia. W skrajnych przypadkach może dojść do:

• kwasicy metabolicznej,
• niskiego poziomu potasu we krwi,
• co stanowi poważne zagrożenie dla życia.

Diagnostyka polega na identyfikacji serogruppy O1 i O139 bakterii Vibrio cholerae. Leczenie skupia się na nawodnieniu doustnym oraz uzupełnianiu płynów intravenośnych, aby przywrócić równowagę elektrolitową organizmu.

Aby zapobiegać cholery, ważne są:

• szczepienia,
• przestrzeganie odpowiednich norm higienicznych – kluczowe jest oczyszczanie wody i żywności,
• edukacja społeczna dotycząca zasad zachowania higieny, która odgrywa istotną rolę w przeciwdziałaniu epidemii tej niebezpiecznej choroby.

Jakie są czynniki etiologiczne cholery?

Czynniki wywołujące cholerę są przede wszystkim związane z bakteriami należącymi do rodzaju Vibrio cholerae. Wyróżniamy dwa główne biotypy tych patogenów:

• biotyp klasyczny – odegrał kluczową rolę w sześciu pandemiach cholery, które miały miejsce w przeszłości,
• biotyp El Tor – był odpowiedzialny za siódmą pandemię, która rozpoczęła się w latach 60. XX wieku.

Biotyp klasyczny charakteryzuje się wyższą śmiertelnością i większą wrażliwością na czynniki środowiskowe. W przeciwieństwie do niego, biotyp El Tor wykazuje większą odporność na antybiotyki i potrafi przetrwać w trudnych warunkach, co sprzyja jego rozprzestrzenieniu.

Z perspektywy epidemiologicznej oba biotypy różnią się cechami, które mają wpływ na sposób szerzenia się choroby oraz jej kontrolę. Obecnie zauważa się dominację biotypu El Tor w przypadkach cholery na całym świecie, co stawia przed systemami zdrowia publicznego nowe wyzwania.

Jakie są serotypy cholery: O1 i O139?

Serotypy cholery, czyli O1 i O139, stanowią fundamentalne klasyfikacje bakterii Vibrio cholerae, które wywołują tę groźną chorobę. Serotyp O1 jest najczęściej odpowiedzialny za epidemie cholery i wyróżnia się dwoma biotypami: klasycznym oraz El Tor. To właśnie biotyp El Tor zyskał dominację w wielu regionach globu.

Z kolei serotyp O139 pojawił się w latach 90-tych XX wieku jako nowa forma bakterii cholery. Tak jak jego poprzednik, również ma zdolność do wywoływania epidemii. Należy jednak zauważyć, że oba serotypy różnią się pod względem genetycznym oraz immunologicznym, co wpływa na ich działanie oraz reakcję organizmu ludzkiego na zakażenie.

Choć serotyp O1 cieszy się większą popularnością i jest szeroko badany, to nie można bagatelizować zagrożenia ze strony O139. Ten drugi serotyp również może prowadzić do poważnych przypadków choroby oraz stanowi realne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Dlatego tak istotne jest monitorowanie obu serotypów w kontekście działań profilaktycznych i terapeutycznych związanych z cholerą na całym świecie.

Jakie są drogi szerzenia i źródła zakażenia cholery?

Zakażenie cholery najczęściej występuje w wyniku spożycia zanieczyszczonej wody lub żywności. Głównym sposobem przenoszenia tej choroby jest droga fekalno-oralna, co oznacza, że bakterie Vibrio cholerae mogą dostać się do organizmu przez kontakt z odchodami osób chorych. Woda pitna, skażona odpadami ludzkimi, jest najczęstszym źródłem zakażeń.

Dodatkowo, owoce morza i produkty spożywcze, które nie zostały właściwie przygotowane lub przechowywane, również mogą prowadzić do infekcji. Niewłaściwe praktyki higieniczne w czasie gotowania zwiększają ryzyko zachorowania. Bliski kontakt z osobą zakażoną lub nosicielem bakterii sprzyja rozprzestrzenieniu cholery w danym środowisku.

Aby ograniczyć ryzyko zakażeń, istotne jest podejmowanie działań na rzecz:

• poprawy higieny,
• ulepszania infrastruktury sanitarnej,
• edukacji dotyczącej znaczenia czystej wody,
• bezpieczeństwa żywnościowego,
• uświadamiania w regionach narażonych na epidemię cholery.

Droga fekalno-oralna

Droga fekalno-oralna stanowi główny sposób przenoszenia cholery. Bakterie Vibrio cholerae wnikają do organizmu człowieka przede wszystkim poprzez spożycie wody lub żywności zanieczyszczonej fekaliami osób zakażonych. W obszarach, gdzie panuje niska higiena, ryzyko zakażenia wzrasta znacząco, co jest szczególnie niepokojące w regionach z niewystarczającą infrastrukturą sanitarną.

Zakażenie może mieć miejsce w różnych okolicznościach. Na przykład:

• picie wody nieprzegotowanej,
• spożywanie surowych lub źle przygotowanych potraw,
• brak odpowiednich środków do utrzymania czystości.

Dlatego niezwykle istotne jest wdrażanie skutecznych praktyk higienicznych, które pomogą zapobiegać rozprzestrzenieniu się cholery oraz zminimalizować związane z nią zagrożenia zdrowotne.

Jak brak higieny wpływa na ryzyko zakażenia cholery?

Brak odpowiedniej higieny stanowi poważne zagrożenie, które sprzyja zakażeniom cholery. To właśnie w takich warunkach bakterie Vibrio cholerae mogą swobodnie się rozprzestrzeniać. W krajach, gdzie standardy sanitarno-epidemiologiczne pozostawiają wiele do życzenia, a dostęp do czystej wody i właściwych warunków higienicznych jest ograniczony, epidemie cholery występują o wiele częściej.

Główne przyczyny zwiększonego ryzyka to:

• nieodpowiednie praktyki kulinarne,
• zaniechanie mycia rąk przed posiłkiem,
• życie w trudnych warunkach sanitarnych,
• osłabiony układ odpornościowy,
• niedożywienie.

Dodatkowo podróżnicy udający się do regionów, w których cholerę wykrywa się regularnie, powinni szczególnie uważać na osobistą higienę oraz starannie wybierać spożywaną żywność.

Przestrzeganie zasad dotyczących higieny osobistej i sanitarnych może skutecznie obniżyć ryzyko zachorowania na cholerę. Edukacja społeczności o znaczeniu mycia rąk oraz korzystania z czystej wody pitnej odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu tej groźnej chorobie.

Jakie są objawy cholery?

Objawy cholery pojawiają się nagle i mają charakterystyczny przebieg. Kluczowym symptomem jest ostra, wodnista biegunka, która nie zawiera ani śluzu, ani krwi. Stolec wydziela nieprzyjemny, rybi zapach i przypomina popłuczyny ryżowe. Pacjenci mogą wydalać go w ogromnych ilościach, nie odczuwając przy tym parcia na stolec, co prowadzi do szybkiego odwodnienia.

Wymioty stanowią kolejny ważny objaw tej choroby. Często występują równocześnie z biegunką, co jeszcze bardziej zwiększa ryzyko utraty płynów w organizmie. Wczesne symptomy obejmują również:

• silne pragnienie,
• zmiany w wyglądzie skóry – staje się ona pomarszczona niczym po długim moczeniu.

Chociaż osoby zakażone często nie mają gorączki, mogą doświadczać drżeń mięśniowych mimo braku podwyższonej temperatury ciała. U dzieci oraz osób starszych odwodnienie bywa szczególnie groźne; może prowadzić do poważnych zaburzeń rytmu serca oraz osłabienia mięśni. Dlatego niezwykle istotne jest szybkie szukanie pomocy medycznej po zauważeniu objawów cholery, aby uniknąć poważnych komplikacji zdrowotnych.

Wodnista biegunka i wymioty

Wodnista biegunka oraz wymioty to kluczowe symptomy cholery, które mogą prowadzić do poważnych zagrożeń dla zdrowia. Osoby dotknięte tą chorobą tracą codziennie od 15 do 30 litrów płynów w wyniku wodnistych stolców. Taki ogromny niedobór płynów powoduje, że organizm szybko ulega odwodnieniu, co jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci i seniorów.

Często wymioty występują równolegle z biegunką, co jeszcze bardziej zwiększa ryzyko utraty elektrolitów oraz innych istotnych substancji odżywczych. Skutkiem odwadniania mogą być:

• zaburzenia równowagi elektrolitowej,
• w skrajnych przypadkach nawet wstrząs hipowolemiczny.

Dlatego tak ważne jest szybkie wdrożenie leczenia nawadniającego – ma to kluczowe znaczenie dla poprawy stanu pacjenta oraz zapobieżenia komplikacjom związanym z odwodnieniem.

Zarówno wodnista biegunka, jak i towarzyszące jej wymioty wymagają natychmiastowej pomocy medycznej, aby uniknąć dalszych problemów zdrowotnych.

Skurcze brzucha i zaburzenia wodno-elektrolitowe

Skurcze brzucha oraz zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej to istotne objawy cholery. Powstają one w wyniku znacznej utraty płynów i elektrolitów. Często skurcze te towarzyszą wodnistej biegunce, która jest typowa dla tego schorzenia. W wyniku takiej utraty woda gromadzi się w organizmie, co może prowadzić do odwodnienia i problemów z równowagą elektrolitową.

Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej mogą skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi, takimi jak kwasica metaboliczna. Taki stan występuje, gdy organizm nie jest w stanie utrzymać odpowiedniego pH krwi z powodu nadmiernej utraty sodu oraz potasu. Niskie poziomy tych elektrolitów mogą negatywnie wpływać na funkcję serca i układu nerwowego, co stwarza ryzyko groźnych sytuacji.

Szybkie rozpoznanie oraz leczenie skurczów brzucha i zaburzeń wodno-elektrolitowych odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu powikłaniom związanym z cholerą. Nawadnianie – zarówno doustne, jak i dożylne – ma na celu wyrównanie strat płynów oraz elektrolitów. Jest to niezbędny krok do przywrócenia równowagi w organizmie.

Jak wygląda diagnostyka cholery?

Diagnostyka cholery jest niezwykle istotna w szybkim wykrywaniu tej poważnej choroby zakaźnej. Kluczowym elementem tego procesu jest identyfikacja bakterii Vibrio cholerae w próbkach kału pacjentów, którzy prezentują objawy charakterystyczne dla cholery, takie jak intensywna wodnista biegunka. Lekarze powinni szczególnie zwracać uwagę na osoby, które mogły mieć kontakt z potencjalnymi źródłami zakażenia, takimi jak surowe owoce morza.

W diagnostyce wyróżnia się dwie główne grupy serologiczne:

• O1,
• O139.

Grupa O1 jest najczęściej powiązana z epidemiami cholery występującymi na całym świecie. Natomiast grupa O139 została zidentyfikowana w latach 90. XX wieku i również odgrywa ważną rolę w kontekście epidemiologicznym. Ustalanie obecności tych grup nie tylko potwierdza diagnozę, ale także pozwala lepiej zrozumieć rozprzestrzenianie się choroby oraz związane z nią zagrożenia.

W laboratoriach przeprowadza się dodatkowe badania, które mogą obejmować:

• testy biochemiczne,
• hodowlę bakterii w odpowiednich warunkach środowiskowych.

Dzięki tym metodom można dokładnie określić szczepy bakterii odpowiedzialnych za zachorowania. W sytuacjach epidemicznych niezwykle ważne jest stosowanie szybkich i precyzyjnych metod diagnostycznych, co umożliwia skuteczne wdrażanie działań profilaktycznych i terapeutycznych.

Jakie są metody leczenia cholery?

Leczenie cholery koncentruje się głównie na nawodnieniu organizmu oraz uzupełnieniu utraconych płynów. To niezwykle istotne, ponieważ choroba ta prowadzi do szybkiej utraty wody przez biegunkę i wymioty, co sprawia, że natychmiastowe nawadnianie staje się priorytetem.

Dla pacjentów z łagodnymi objawami pierwszym krokiem jest doustne nawadnianie. W tej sytuacji zaleca się stosowanie specjalnego roztworu, który powinien zawierać odpowiednie ilości:

• sól,
• cytrynian sodu,
• chlorek potasu,
• glukozę.

Taki preparat pomaga przywrócić równowagę elektrolitową w organizmie.

W przypadkach bardziej zaawansowanych może być konieczna dożylna resuscytacja płynowa. Zwykle dotyczy to pacjentów z objawami ciężkiego odwodnienia. Lekarze często decydują się na podanie sporych ilości płynów za pomocą kroplówek.

Antybiotyki także odgrywają ważną rolę w leczeniu cholery, zwłaszcza u osób z poważniejszymi symptomami lub narażonych na powikłania. Ich użycie może skrócić czas trwania choroby i ograniczyć ryzyko dalszego rozprzestrzenienia bakterii Vibrio cholerae. Dlatego szybka reakcja medyczna jest kluczowym elementem efektywnego leczenia oraz zapobiegania poważnym konsekwencjom zdrowotnym.

Nawadnianie doustne i resuscytacja płynowa

Nawadnianie doustne stanowi podstawową metodę w leczeniu cholery, a jego głównym celem jest zapobieganie odwodnieniu. Proces ten polega na podawaniu pacjentowi specjalnych roztworów elektrolitowych, które skutecznie uzupełniają utracone płyny oraz sole mineralne. Takie preparaty można nabyć w aptekach lub łatwo przygotować samodzielnie w domu, łącząc sól, cukier i wodę.

W przypadku cięższych objawów, gdy nawadnianie doustne nie przynosi efektów lub pacjent ma trudności z przyjmowaniem płynów, konieczne może być wdrożenie resuscytacji płynowej. Tego rodzaju procedura zazwyczaj przeprowadzana jest w warunkach szpitalnych i polega na dożylnym podawaniu płynów. Dzięki temu możliwe jest szybkie uzupełnienie objętości krwi oraz poprawienie równowagi elektrolitowej organizmu, co jest kluczowe dla stabilizacji stanu zdrowia pacjenta.

Obydwie metody – zarówno nawadnianie doustne, jak i resuscytacja płynowa – odgrywają istotną rolę w terapii cholery. Ich właściwe zastosowanie znacznie zmniejsza ryzyko powikłań związanych z ciężkim odwodnieniem. Efektywność tych działań może mieć ogromny wpływ na rokowania osób chorych.

Jakie są powikłania cholery?

Powikłania związane z cholerą mogą być bardzo poważne i stanowić zagrożenie dla życia, zwłaszcza w przypadku braku odpowiedniego leczenia. Do najczęściej występujących problemów należą:

• kwasica metaboliczna, która rozwija się na skutek silnego odwodnienia organizmu,
• obniżony poziom potasu we krwi, co często występuje podczas ciężkich biegunek oraz wymiotów,
• zapalenie płuc oraz przewlekłe zapalenie jelit.

Szczególnie dzieci są narażone na niedożywienie oraz szereg innych powikłań związanych z tą chorobą. W skali globalnej, gdy cholera pozostaje bez leczenia, ryzyko śmierci może sięgać nawet 50%. To wyraźnie podkreśla znaczenie szybkiej interwencji medycznej w walce z tą groźną chorobą.

Jakie są metody profilaktyki cholery?

Profilaktyka cholery jest niezwykle istotna w walce z tą niebezpieczną chorobą. Istnieje kilka skutecznych sposobów, które mogą znacznie zmniejszyć ryzyko zakażenia.

Przede wszystkim, najważniejszym środkiem ochrony jest szczepionka przeciw cholerze. Choć nie zapewnia ona pełnej ochrony, to jednak znacząco obniża prawdopodobieństwo zachorowania, zwłaszcza w obszarach o wysokiej zapadalności na tę chorobę.

Również przestrzeganie zasad higieny odgrywa kluczową rolę w profilaktyce. Regularne mycie rąk – szczególnie przed posiłkami oraz po skorzystaniu z toalety – pomaga ograniczyć rozprzestrzenianie się bakterii Vibrio cholerae. Dodatkowo ważne jest:

• gotowanie żywności,
• spożywanie przegotowanej lub odpowiednio oczyszczonej wody,
• dezynfekcja miejsc publicznych i źródeł wody.

Utrzymywanie czystości i właściwych standardów sanitarnych w społecznościach zagrożonych zakażeniem przyczynia się do zmniejszenia liczby przypadków tej choroby.

Edukacja zdrowotna to kolejny kluczowy element walki z cholerą. Informowanie ludzi o sposobach ochrony przed tym zagrożeniem zwiększa ich świadomość oraz podnosi umiejętności związane z profilaktyką. W rezultacie każdy może lepiej dbać o siebie i innych, minimalizując ryzyko wystąpienia tego niebezpieczeństwa.

Szczepionka przeciw cholerze

Szczepionka przeciw cholerze odgrywa niezwykle istotną rolę w ochronie przed tą groźną chorobą, szczególnie dla tych, którzy planują podróż do regionów, gdzie cholera występuje często. Istnieje jej doustna forma, która zawiera zabite bakterie oraz oczyszczoną podjednostkę toksyny cholery. Jej skuteczność sięga od 85% do 90% przez pierwsze sześć miesięcy po szczepieniu.

Mimo to osoby zaszczepione powinny pamiętać o zachowaniu odpowiednich zasad higienicznych. Warto wiedzieć, że szczepienie nie gwarantuje całkowitej ochrony przed zakażeniem. Zaleca się przyjęcie dwóch dawek szczepionki w odstępach od jednego do sześciu tygodni; druga dawka powinna być podana przynajmniej tydzień przed planowanym wyjazdem. Dodatkowo, jeśli ktoś nadal jest narażony na warunki sprzyjające wystąpieniu cholery, powinien rozważyć przypomnienie sobie o szczepieniu co dwa lata.

Dzięki tym działaniom można znacząco zredukować ryzyko zachorowania na tę niebezpieczną chorobę.

Higiena i dezynfekcja

Higiena oraz dezynfekcja odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu cholery, która jest poważnym zagrożeniem dla zdrowia. Regularne mycie rąk wodą z mydłem to jedna z najprostszych, ale najskuteczniejszych metod minimalizowania ryzyka zakażenia. Ważne jest również unikanie kontaktu z zanieczyszczonymi źródłami wody oraz niebezpieczną żywnością.

Nie można zapominać o znaczeniu dezynfekcji powierzchni oraz sprzętów kuchennych. Stosowanie środków dezynfekujących rekomendowanych przez odpowiednie instytucje zdrowotne skutecznie eliminuje groźne patogeny. W kontekście cholery szczególnie istotne jest dbanie o usunięcie bakterii Vibrio cholerae z otoczenia.

W rejonach, gdzie ryzyko zachorowania na cholerę jest podwyższone, kluczowe staje się:

• zapewnienie dostępu do czystej wody pitnej,
• edukacja lokalnej społeczności na temat zasad higieny,
• wdrożenie odpowiednich praktyk, które mogą znacznie ograniczyć rozprzestrzenianie się tej choroby zakaźnej.

Poprawa ogólnego stanu zdrowia mieszkańców jest możliwa dzięki tym działaniom.

Jakie są epidemie cholery na świecie?

Epidemie cholery to poważny problem zdrowotny, który dotyka wiele krajów na całym świecie, szczególnie tych z niskim poziomem sanitarno-higienicznym. Ostatnie głośne przypadki miały miejsce na Haiti oraz w Jemenie, gdzie liczba zachorowań sięgnęła setek tysięcy, a ofiar śmiertelnych było tysiące. Na przykład po tragicznym trzęsieniu ziemi w 2010 roku na Haiti zanotowano co najmniej 770 tysięcy przypadków tej choroby.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), rocznie odnotowuje się od 1,3 do 4 milionów zakażeń cholery na całym globie. Liczba zgonów spowodowanych tym schorzeniem waha się od 21 do 143 tysięcy rocznie. Epidemie są szczególnie nasilone w regionach Afryki Subsaharyjskiej, gdzie warunki sanitarne pozostawiają wiele do życzenia.

Warto podkreślić, że zgłaszanie przypadków cholery przez większość krajów afrykańskich do WHO ukazuje globalną naturę tego zagrożenia. To także sygnał o pilnej potrzebie wdrożenia skutecznych działań profilaktycznych oraz interwencyjnych w celu zwalczania tej groźnej choroby.

Przypadki cholery i zgony

Cholera to poważna choroba zakaźna, która dotyka każdego roku od 1,3 do 4 milionów ludzi na całym świecie. Niestety, prowadzi to do liczby zgonów w przedziale od 21 tysięcy do 143 tysięcy rocznie. Epidemie cholery najczęściej występują w krajach o niskim standardzie higieny oraz ograniczonym dostępie do czystej wody pitnej.

W historii miały miejsce liczne epidemie tej choroby. Na przykład, w 2001 roku zanotowano aż 184 311 przypadków cholery, a jej ofiarą padło 2728 osób. Takie dane podkreślają znaczenie działań prewencyjnych. Kluczowe jest szybkie reagowanie na pojawiające się przypadki cholery, aby zredukować ryzyko jej dalszego rozprzestrzenienia.

Świadomość skali problemu oraz wdrażanie skutecznych strategii zdrowotnych mogą znacząco pomóc w ograniczeniu liczby nowych zachorowań i związanych z tym zgonów. Również edukacja społeczności na temat zasad higieny oraz zapewnienie dostępu do czystej wody są niezbędnymi elementami walki z tą groźną chorobą.

Choroba cholera w Polsce

Choroba cholera w Polsce miała swoje najcięższe chwile w latach 1892-1894, kiedy to epidemia przyniosła wiele zachorowań oraz zgonów. Obecnie cholera nie jest powszechnym zagrożeniem, jednak ryzyko jej wystąpienia nadal istnieje, zwłaszcza w kontekście niewystarczających warunków sanitarnych i higienicznych.

Dziś w Polsce ryzyko zakażenia cholery jest naprawdę niskie. Dzięki poprawiającym się standardom sanitarno-epidemiologicznym oraz dostępowi do czystej wody, zagrożenie to zostało znacznie zredukowane. Mimo to, podróże do krajów, gdzie choroba występuje często, mogą zwiększać szansę na zachorowanie. W takich miejscach cholera może szybko się rozprzestrzeniać i stanowić zagrożenie dla osób wracających do kraju.

Aby zapobiegać ewentualnym przypadkom tej choroby, istotne jest kształcenie na temat profilaktyki oraz przestrzeganie zasad higieny. Jeżeli po odwiedzeniu regionów endemicznych zauważysz u siebie objawy takie jak:

• wodnista biegunka,
• inne problemy żołądkowe,
• niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem.